İşsizlik maaşı nasıl alınır? 2022 İşsizlik ödeneği ne kadar, nasıl hesaplanır?

Çalışanlar için işsizlik maaşı en büyük güvencelerden biri… Ama hak kazanmak için belli şartları yerine getirmek gerekiyor. Örneğin; istifa edip ayrılan, fondan herhangi bir talepte bulunamıyor. İşsizlik maaşı nasıl alınır? 2022 İşsizlik ödeneği ne kadar, nasıl hesaplanır?

Çalışanların mevzuattan doğan haklarının tam ve eksiksiz olarak zamanında yerine getirilmesi işverenlerin mevzuata uygun olarak hareket etmesine bağlı olduğu kadar işçilerinde yasal haklarının neler olduğu konusunda bilgi sahibi olmalarına bağlıdır. Bir hakkın var olması ne kadar önemli ise bu hakkın ne olduğunu ve nasıl kullanılacağını bilmek de o kadar önemlidir. Bu yazı dizimizde; başta işsizlik maaşı olmak üzere, bir işyerinde çalışan işçilerden haklı ve geçerli bir sebep olmadan işten çıkarılanların hangi tazminatlara hak kazandıklarını, ödenmeyen ücret, yıllık izin ve diğer haklarını almak için hangi kurumlara ne kadar süre içerisinde başvurmaları gerektiğini açıklamaya çalışacağız.

Ödenekten kimler yararlanır?

Aşağıda belirtilen hallerde iş akdi sona erdirilen işçiler işsizlik parası almaya hak kazanırlar:

İşsizlik Ödeneğinden Yararlanma Koşulları

• Kendi istek ve kusuru dışında işsiz kalmak,
• Hizmet akdinin sona ermesinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak,
• Hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olmak,
• Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda başvurmak,

İşsizlik Ödeneğine Başvuru

Hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine başvurmak gerekmektedir. Başvuru, İŞKUR birimine şahsen gelerek veya elektronik ortamda www.iskur.gov.tr adresinden yapılabilir. Mücbir sebepler dışında 30 gün içerisinde başvurulmaması halinde, başvuruda gecikilen süre, toplam hak sahipliği süresinden düşülmektedir.

İşsizlik ödeneğinin ödenebilmesi için sigortalı işsizlerin iş almaya hazır durumda olması gerekmektedir. İşsizlik ödeneği başvurusu ile kişinin iş arayan kaydı yapılmakta veya güncellenmektedir. Böylece sigortalı işsizlerin danışmanlık, işe yerleştirme ve mesleki eğitim hizmetlerini alması sağlanmaktadır. Dolayısıyla, vekâletname ile başvuru yapılması imkanı bulunmamaktadır.

İşsizlik Ödeneğine Hak Kazananlara Sunulan Hizmetler

• İşsizlik Ödeneği
• Genel Sağlık Sigortası Primleri
• Yeni bir iş bulma
• Meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimi

İşsizlik Ödeneğinin Süresi

hizmet akdinin feshinden önceki son üç yıl içinde;

• 600 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 180 gün,
• 900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün,
• 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün,

süre ile işsizlik ödeneği verilmektedir.

İşsizlik Ödeneği Miktarı

Günlük işsizlik ödeneği, sigortalının son dört aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %40’ı olarak hesaplanmaktadır. Bu şekilde hesaplanan işsizlik ödeneği miktarı, aylık asgari ücretin brüt tutarının %80’ini geçememektedir. İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi tutulmaz.

2021 yılı için aylık işsizlik ödeneği hesabı

İşsizlik Ödeneğinden Yapılan Kesintiler

İşsizlik ödeneği damga vergisi hariç herhangi bir vergi ve kesintiye tabi değildir, nafaka borçları dışında haciz ve başkasına devredilemez.

İşsizlik Ödeneğinin Ödenmesi

İşsizlik ödeneği başvuruları izleyen ayın sonuna kadar sonuçlandırılır. İşsizlik ödeneği, her ayın beşinde aylık olarak işsizin kendisine ödenir. Ödeme tarihini öne çekmeye Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı yetkilidir.

Sigortalı işsizler, TC Kimlik Numaralı Nüfus Cüzdanı ile birlikte her hangi bir PTTBank şubesine başvurarak işsizlik ödeneklerini alabilirler.

İşsizlik Ödeneğinin Kesildiği Haller

İşsizlik ödeneği almakta iken;

• İŞKUR tarafından teklif edilen mesleklerine uygun ve son çalıştıkları işin ücret ve çalışma koşullarına yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bir işi haklı bir nedene dayanmaksızın reddedenlerin,
• Çalışma hayatını inceleme ve denetleme yetkisine haiz müfettişlerce veya kamu idarelerinin denetim elemanları tarafından yapılan denetimlerde Kurumumuzdan işsizlik ödeneği aldığı dönemde kayıt dışı olarak çalıştığı tespit edilenlerin,

işsizlik ödenekleri tekrar başlatılmamak üzere kesilmektedir.

• İşsizlik ödeneği aldığı süre içinde herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almaya başlayanların ödenekleri “Emeklilik” gerekçesiyle yaşlılık aylığını almaya başladığı tarih itibarıyla kesilir.
• İŞKUR tarafından önerilen meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya kabul etmesine karşın devam etmeyen ve haklı bir nedene dayanmaksızın Kurum tarafından yapılan çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyenlerin işsizlik ödenekleri kesilmektedir. Ancak, bu hallerin sona ermesi durumunda, ödemelere yeniden başlanmaktadır. Ödemenin süresi başlangıçta belirlenmiş olan toplam hak sahipliği süresinin sona erdiği tarihi geçememektedir.

Sağlık Hizmetinden Yararlanma

İşsizlik ödeneği alanlar genel sağlık sigortası kapsamında olup, işsizlik ödeneği ödenen günler için, ilgililer adına sadece genel sağlık sigortası primleri İşsizlik Sigortası Fonundan yatırılmaktadır. Ödenek alanların bakmakla yükümlü olduğu kişiler de genel sağlık sigortalısı kapsamında sağlık hizmetlerinden yararlanabilmektedir.

İşsizlik Ödeneği Alırken Yapılması Gerekenler

İşsizlik ödeneği alınan süre içinde;

• ikamet adresinin değişmesi,
• herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı alınması,
• yetkili sağlık kuruluşunca istirahatli kılınması,
• silahaltına alınılması,
• yurtdışına çıkılması,
• bir işte çalışmaya başlanması veya
• mahkeme kararıyla işe iade edilmesi,

hallerinde durum 15 gün içinde en yakın İŞKUR birimine veya Alo170’e bildirilmelidir.

İşsizlik ödeneğinden yararlananlar, kendi kusuru ve bilgilerdeki eksiklik veya yanlışlık nedeniyle yapılan fazla ödemeleri yasal faizi ile birlikte ödemek zorundadır.

İşsizlik Ödeneği Yeniden Başlatma Durumu

Ödenekten yararlanırken, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresi doldurulmadan tekrar işe girilmesi ve işsizlik ödeneğinden yararlanmak için gerekli olan şartları yerine getiremeden yeniden işsiz kalınması halinde daha önceden hak edilen işsizlik ödeneği süresi dolduruluncaya kadar ödenekten yararlanılabilinir. Kalan hak sahipliğinin devamında İŞKUR’a başvurulan tarihten itibaren ödemeler gerçekleştirilir.

Hak kazanma şartlarını sağlamak suretiyle yeniden işsiz kalınması halinde ise sadece bu yeni hak sahipliğinden doğan süre kadar işsizlik ödeneği ödenir.

Kötü niyete tazminat var

İşçinin iş sözleşmesi, kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye ihbar tazminatındaki bildirim sürelerinin üç katı tutarında ayrıca tazminat ödenir. Bu tazminata kötü niyet tazminatı denir. Kötü niyet tazminatı 4857 sayılı İş Kanununda iş güvencesinden yararlanmayan işçiler için geçerlidir.

Nasıl Hak Kazanılır?

Kötü niyet tazminatına hak kazanabilmesi genellikle işçinin yasal yollara başvurması sonucunda işveren tarafından işten çıkarılması durumunda söz konusu oluyor. Örneğin; işçinin işvereni çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne/sosyal güvenlik müdürlüklerine şikayet etmesi ya da işçinin sendikaya üye olması nedeniyle işten çıkarılması durumlarında işçi kötü niyet tazminatına hak kazanır. Kötü niyet tazminatı ihbar tazminatının üç katı kadardır.

Örnek: İşçi Ayşe Hanım, işyerinde 10 aydan beri çalışmaktadır. Ayşe Hanım ücretini alamadığı için işverenini çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne şikayet etmiştir. Bu şikayet üzerine işvereni Ayşe Hanımı işten çıkarmıştır. Ayşe Hanım ne kadar kötü niyet tazminatı alacaktır? Ayşe Hanımın bildirim süresi 4 hafta olduğundan Ayşe Hanım 12 haftalık ücreti tutarında kötü niyet tazminatı alacaktır.

Çalışanını sözleşme şartlarını kötüye kullanarak işsiz bırakan patron ?kıdem? dışında ?kötü niyet? tazminatı da ödemek zorunda.

Sağlık yardımı ne kadar sürer?

Bir çalışan işten hangi nedenle atılmış olursa olsun, işten atılan işten atıldığı tarihten itibaren 10 gün süreyle sağlık yardımlarını Sosyal Güvenlik Kurumu üzerinden almaya devam eder. İşten atılan işçi işten atılma tarihinden geriye dönük olarak bir yıl içerisinde 90 gün prim ödemişse 10 güne ilaveten 90 gün daha olmak üzere toplam 100 gün Sosyal Güvenlik Kurumu üzerinden sağlık yardımları almaya devam eder.

İş bulup yeniden işsiz kalanın hakkı

– İşsizlik parası her ayın sonunda aylık olarak işsizin kendisine ödenir.

– İlk işsizlik ödeneği ödemesi ödeneğe hak kazanılan tarihi izleyen ayın sonuna kadar yapılıyor.

– Damga vergisi hariç herhangi bir kesintiye tabi tutulmaz.

– Ölen sigortalı işsizlere ait fazla ödemeleri geri talep edilemez.

– Nafaka borçları dışında haciz yapılamaz, başkasına devredilemez.

– Sigortalı, işsizlik ödeneğinden yararlanma süresini doldurmadan tekrar işe girer ve kısa süre sonra yeniden işsiz kalırsa, daha önce hak ettiği işsizlik ödeneği süresini dolduruncaya kadar bu haktan yararlanmaya devam eder. – Muvazzaf askerlik dışında herhangi bir nedenle silah altına alınanlarla hastalık ve analık nedeniyle geçici iş göremezlik ödeneği almaya hak kazanan sigortalı işsizlerin işsizlik ödeneklerinin ödenmesi bu durumların devamı süresince durdurulur.

Hangi şartlarda kesintiye gidilir?

1- İŞKUR’ca teklif edilen; mesleğine uygun, son çalıştığı işin koşullarına ve ücretine yakın ve ikamet edilen yerin belediye mücavir alanı sınırları içinde bulunan bir işi haklı bir nedene dayanmadan reddedenlerin,

2- İşsizlik ödeneği aldığı sürede yeni bir işe girdiği belirlenen ya da bir başka sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı aldığı tespit edilenlerin,

3- Kurumun önerdiği meslek geliştirme, edindirme ve yetiştirme eğitimini haklı bir neden göstermeden reddeden veya devam etmeyenlerin,

4- Haklı bir nedene dayanmaksızın İŞKUR’un yaptığı çağrıları zamanında cevaplamayan, istenilen bilgi ve belgeleri öngörülen süre içinde vermeyenin ödenekleri kesilir.

NOT: Son iki maddedeki gerekçelerin ortadan kalması durumunda ödeneğin ödenmesine yeniden başlanır.